André van der Vegt 8 november 2023 5 minuten
Na haar negentigste verjaardag – en al aanzienlijk dementerend – reed ik met mijn moeder door Deventer. Onderweg kwamen we stil te staan toen een in kleurrijke doeken gesluierde Afrikaanse vrouw voor ons de weg overstak. ‘Oh wat moet deze vrouw het hier moeilijk hebben!’, zei mijn moeder spontaan uit het diepste van haar wezen.
De andere gebeurtenis met mijn moeder vond plaats tijdens de oorlog, voor mijn geboorte. Ze vertelde mij hier later over. Mijn oudste zus was aan het begin van de oorlog geboren. Op een dag stak mijn moeder met haar driejarige dochter de IJsselbrug over, die tijdens de oorlog werd bewaakt door Duitse militairen. Toen ze langs één van de soldaten moest, keerde ze hem in het voorbijgaan strabant – echt een woord van mijn moeder – de rug toe.
De soldaat liet zich hierdoor echter niet weerhouden om mijn zusje te vragen of zij een snoepje wilde. Stug liep mijn moeder door, maar keerde zich tien meter verder om. Ze vertelde mij dat ze op dat moment dacht: ‘Misschien heeft deze man zelf ook een dochter in Duitsland’. Waarop ze terugliep en de soldaat een snoepje liet geven aan mijn zusje.
Mijn klant zag de tranen in mijn ogen bij het uitspreken van deze oude herinnering. Een herinnering die heel warme gevoelens oproept naar mijn overleden moeder. Want ik koester haar ruimdenkendheid voor andere culturen en andersdenkenden. Zij heeft mij hierin voor een belangrijk deel gevoed. Waarvoor ik haar zeer dankbaar ben. Vaak krijg ik van mijn klanten terug dat ze juist deze warmhartige ruimdenkendheid in mij waarderen.
Warme emotionele herinneringen aan de empathie van mijn moeder helpen mij om de pijn die ik ook naar mijn moeder deel te helen.
Zoals de meest ingrijpende jeugdherinnering toen ze mij als dertienjarige heftig uitschold. Waarna ik letterlijk fysiek een klep voor mijn ziel voelde schuiven: ‘Dit nooit meer!’
Achteraf was het mij duidelijk dat ze mijn puberale gedrag op dat moment emotioneel niet kon hanteren. Maar daar had ik toen geen boodschap aan. Ik besloot een krantenwijk te nemen om in het vervolg voor mezelf te zorgen. Sindsdien verdiende ik mijn autonomie letterlijk met mijn eigen geld. Waarmee ik een emotionele afstand creëerde, die tot een decennialange status quo leidde.
Zo ontstond enerzijds mijn onafhankelijkheid en autonoom handelen. Weliswaar als resultaat van een negatieve ervaring: het robuust emotioneel afscheid nemen van mijn moeder als puber.
Anderzijds is er de ruimhartigheid die ik van mijn moeder als warm geschenk en positieve karaktereigenschap meekreeg. Waardoor ik in mijn leven en loopbaan vele mooie kansen kreeg en nog steeds krijg om van betekenis te zijn.
Het voert te ver de diverse ouder-kind relaties te beschrijven die in allerlei verschillende vormen regelmatig voorbijkomen in onze coachingsessies. Toch wil ik je een aantal sites aanraden om variaties van bijvoorbeeld moeder-zoon relaties eens beschreven te zien.
Het is de moeite waard als man je eigen relatie met jouw moeder in woorden uitgedrukt te vinden. Of beter te begrijpen hoe de band van je partner met zijn moeder van invloed is op zijn handelen.
Anne Wislez schrijft in een artikel op Psychologies over mannen en hun moeder: ‘Beide therapeuten zijn het erover eens: een krachtige moeder-zoonbinding die op een goede manier losgelaten wordt, blijkt essentieel voor gezonde volwassen relaties, privé en in de maatschappij. Maar het is ontzettend belangrijk dat een man zijn vrouw daarin bijstaat.’
Ook op de site van psyned vind je een interessant artikel over moeder-zoon-relaties. Hierin worden de verschillende manieren van opvoeden en hechting besproken. En ook heeft deze site de mogelijkheid om een gratis hechtingstest te doen.
Therapeute Tine Marain vertelt in het bovengenoemde artikel over mannen en hun moeder: ‘Een jongen die geen frustratietolerantie leert via zijn moeder, verdraagt later ook niet dat een vrouw niet aan al zijn wensen voldoet. Dat gevoel van almacht moet niet gebroken worden – dat creëert eveneens kwetsuren – maar voorzichtig doorbroken worden.’
In mijn verbondenheid met Mediterrane culturen zie ik daar ook veel mannen worstelen met man-vrouw verhoudingen. In haar column de machoman en zijn moeder schrijft de Turkse Yeşim Candan over hoe het hand-boven-het-hoofd-gedrag van Mediterrane moeders richting hun zonen schadelijk kan zijn in latere relaties, zowel thuis als op de werkvloer.
Waarom schrijf ik deze persoonlijke ontboezeming over mijn moeder in het kader van Ruimte voor Kansen? Omdat het helen van ouder-kind relaties altijd bijdraagt aan het creëren van ruimte.
Tijdens onze coachingsessies blijkt keer op keer dat onverwerkte oude kindpijn je je hele leven blijft achtervolgen en verkrampen. En vooral op momenten dat het maken van vrije keuzes meer en ook betere kansen biedt. Dat geldt voor ons allemaal, ook al zijn ouder-kind relaties onderling verschillend en ook heel erg cultureel bepaald.
